Opowiedz mi miasto

Głąbik krakowski

Dane

  • Nazwa:

    Głąbik krakowski

  • Autor:

    Mieszkańcy Krowodrzy

  • Dzielnica:

    5

Głąbik krakowski (lactuca cracoviensis Savicesciana) to smakowite warzywo rodem z Krakowa. Według XIX-wiecznych źródeł głąbik był warzywem uprawianym głównie na glebach Czarnej Wsi, Łobzowa oraz Krowodrzy. Swoją popularność utracił dopiero w latach 60. ubiegłego wieku, co jest zdumiewające, ponieważ głąbik może poszczycić się szeregiem pozytywnych cech. Całość rośliny jest jadalna – liście oraz przekształcające się w kwiatowe pędy łodygi można jeść zarówno na surowo jak i po obróbce termicznej. Głabik najbardziej polecany był jednak po uprzednim ukiszeniu. Zawiera on także cztery razy więcej witaminy C niż sałata lodowa. Oczywistym atutem głąbika jest sama jego nazwa, która powinna przemówić do każdego rodowitego krakusa. Pierwszym badaczem, który spośród wielu różnych gatunków sałaty wyodrębnił głąbika, był krakowski farmaceuta, lekarz i chemik Florian Sawiczewski (1797-1876) . Profesor Sawiczewski zwrócił uwagę na odmianę sałaty uprawianą w podkrakowskich wsiach (m.in. Czarna Wieś i Nowa Wieś), którą nazwał łoczygą krakowską – Lactusa cracoviensis.
F. Sawiczewski, Wiadomość o Łoczydze w ogólności a w szczególności o Łoczydze krakowskiéj podana przez Prof. Dr. F. Sawiczewskiego, „Rocznik Wydziału Lekarskiego w Uniwersytecie Jagiellońskim” 3: 1840, s. 49-66.

Według Słownika regionalizmów krakowskich głąbik krakowski to „odmiana sałaty o wąskich liściach, wytwarzająca mięsisty pęd kwiatowy, jadany zwykle po ukiszeniu, dawniej powszechnie uprawiana na żyznych glebach podkrakowskiej Czarnej Wsi, Łobzowa i Krowodrzy”.

D. Ochmann, R. Przybylska (red.), Powiedziane po krakowsku. Słownik regionalizmów krakowskich, Kraków 2018, s.157

 

Opowieść o głąbiku krakowskim, którą podzielili się mieszkańcy Krowodrzy podczas konsultacji społecznych w dn. 26.06.2018 r.

[…] Takie wspominamy stare czasy, a kto wie jak wyglądał głąbik?

[głos kobiecy:] nie pamiętam

[inny głos kobiecy:] to co rosło, takie wysokie?

[męski głos:] tak!

[kobiecy głos:] tak, głąb z kapusty, ale nie. I to się kisiło.

[inny głos kobiecy:] i to zaginęło.

[głos męski:] ja to zacząłem mieć, to mi ślimaki zjadły.

[pytanie dopytujące: a co to jest?] wyrośnięta sałata, gdzie się kwiatostan ze środka wykorzystywało, i to się w słojach kisiło.

[kobieta dodaje:] bo to z rodziny sałat.

[głos męski:] ale tu więcej warzyw było. Wiem, że się skorzonero uprawiało.

[…] Ja wprowadzałem nowe warzywa, ale z tych starych, no to myślę, że te głąbiki krakowskie były tutaj znane.

[kobieta dopytuje:] ale co to było?

[głos męski:] To była jakby wyrośnięta sałata, która ma kwiatostan do góry, potem te listki się obrywało i tej wielkości układało się do wielkiego słoika i kisiło się jak ogórki. Głąbiki, tak, głąbiki krakowskie.

Bibliografia (3)

Galeria

Łoczyga krakowska, inaczej głąbik krakowski

Sałata głąbika w fazie wzrostu [#opisujemy: niewielka roślina o czterech zielonych liściach wyrastająca z ziemi]

Głąbik krakowski wchodzący w okres kwitnienia. Fot. A.Szoka [#opisujemy: fotografia kolorowa, podłużna roślina o długich zielonych liściach i czerwonej łodydze, w przeźroczystej donicy].

Aktualności

Sprawdź w tym tygodniu

  • Głąbik krakowski

    Głąbik krakowski (lactuca cracoviensis Savicesciana) to smakowite warzywo rodem z Krakowa. Według XIX-wiecznych źródeł głąbik był warzywem uprawianym głównie na glebach Czarnej Wsi, Łobzowa oraz Krowodrzy. Swoją popularność utracił dopiero w latach 60. ubiegłego wieku, co jest zdumiewające, ponieważ głąbik może po
    regionalizmy

  • Włóczek

    Włóczkowie byli to flisacy, mieszkańcy podkrakowskich wsi, którzy w dawnych czasach zajmowali się spławianiem drewna po Wiśle. Nazwa włóczek wywodzi się od „włóczyć”, czyli spławiać drewno. Najbardziej znani włóczkowie mieszkali na Zwierzyńcu. Drewno spławiano na galarach. Czynności wykonywane przez włóczków były zajęciem s
    regionalizmy