Dariusz Czyż

Dariusz Czyż urodził się 10 lutego 1965 w Krakowie. Dzieciństwo spędził w dzielnicy Śródmieście i Kazimierz. Z zawodu jest mechanikiem. Wychował się w rodzinie z długimi tradycjami krakowskimi. Od najmłodszych lat miał okazję obserwować działalność artystyczną dziadka – znanego twórcy szopek krakowskich – Stanisława Paczyńskiego – „nie dało się ominąć dziadka z tą szopką i tak przyglądałem się, no i w końcu rozpocząłem samodzielną pracę”. Tradycję tę podtrzymywali także jego matka, wujek, brat i syn. Rzemiosła nauczył go dziadek. W dzieciństwie zajmował się również malarstwem na szkle i próbował sztuki malarstwa olejnego. Pierwszą samodzielną szopkę wykonał w 1970 roku, którą wystawił do konkursu. Podtrzymywanie tradycji uważa za obowiązek i dodaje: „gdybym nie udał się na konkurs, to bym się wtedy bardzo źle czuł. Można powiedzieć, że to jest taka misja rodzinna, żeby to dalej podtrzymywać” i dodaje: „Kraków jest moim życiem”. Specjalizuje się w szopkach małych, których wykonał już ponad pięćdziesiąt. Inspirację czerpie z obserwacji Krakowa, który uważa za najpiękniejsze miasto w Polsce i wspomina programy telewizyjne Piórkiem i węglem, dzięki którym poznał inny sposób przedstawiania miasta przez prof. Wiktora Zina. Nim przystąpi do pracy wykonuje szkic, który jest schematycznym projektem szopki, na podstawie zaobserwowanej i udokumentowanej architektury, szczególnie ceniąc portale. Witraże w jego szopce są inspiracją witraży z kościołów krakowskich, a szczególnie u ojców Franciszkanów. Docenia stylistykę Kaplicy Zygmuntowskiej i przestrzeń Rynku Głównego z kościołem Mariackim, który uważa za jeden z ważniejszych element w szopce, a „jak nie mam natchnienia to wtedy się idzie w miasto na rowerze, siada się w kawiarni w Rynku przy piwie i wtedy się na spokojnie analizuje, co można by ewentualnie wykorzystać” dodaje. Poszczególne elementy z tektury buduje na drewnianej podstawie od dołu ku górze. Stara się wykonywać wszystko własnoręcznie. Czasami do ozdoby wykorzystuje elementy pasmanteryjne. W swojej twórczości lubi łączyć style gotycki z romańskim. Stosuje pastelowe kolory czerwony, zielony i żółty w nawiązaniu do barw kwiatów ze stroju krakowskiego. Stara się, aby każdego roku w szopce był innym motyw dominujący – w 2011 roku był to kościół śś. Piotra i Pawła. Szczególnie w pamięci przechowuje szopkę z motywem kościoła na Skałce, która została doceniona przez wicekonsula amerykańskiego. Obok scen biblijnych przedstawia kolędników, folklor  miejski – kapela Szmelc paka, która jest wspomnieniem dzieciństwa, gdy oglądał jej spektakle w teatrze kolejarza. Nawiązuje również do legend krakowskich poprzez figurkę smoka wawelskiego i Lajkonika oraz do wątków historycznych – pomnik bitwy pod Grunwaldem. W jednej z prac z pomnikiem Adama Mickiewicza umieścił postać swojego dziadka i siebie w rocznicę czterdziestolecia rozpoczęcia budowy szopek. Charakterystycznym motywem w jego szopkach jest kwiaciarka z Rynku Głównego, którą uważa za jeden z symboli Krakowa. Miejscem, gdzie pracuje nad szopką jest pokój. Do grudniowego konkursu przygotowuje się od września. W 2016 roku zgłosił na konkurs innowacyjną szopkę dwustronną, która zajęła I miejsce w kategorii szopek małych. Pomysł ten powtórzył w 2023 roku, w którym zaprezentował szopkę o dwóch stronach: krakowskiej i warszawkiej.

Jego szopki wykonane w kategoriach dużych, średnich, małych i miniatur znajdują się w zbiorach w Polsce i zagranicą w Stanach Zjednoczonych, Austrii, Włoszech. Były one wielokrotnie nagradzane i wyróżniane (6 razy zdobył I nagrodę, 4 razy zdobył II nagrodę, 8 razy zdobył III nagrodę, 9 razy zdobył wyróżnienie). Uczestniczy w konkursach od 54 lat (od 1970 roku). W 2010 roku roku uhonorowany został nagrodą im. Zofii i Romana Reinfussów, a w 2014 roku nagrodę im. Dyrektora Muzeum Historycznego Miasta Krakowa Jerzego Dobrzyckiego. W 2018 roku otrzymał medal św. Krzysztofa w kategorii kultywowanie krakowskich tradycji i obyczajów. W 2013 roku został wybrany przez krakowskich szopkarzy reprezentantem ich środowiska w ramach procedury wpisu szopkarstwa krakowskiego na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Reprezentował to środowisko w ramach procedury wpisu tego zjawiska na Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO (2018).

Inną jego pasją, której w ostatnim czasie poświęca wiele czasu i energii są podróże w najdalsze zakątki świata oraz żeglarstwo.

W 2021 roku wziął udział w tworzeniu dekoracji Sali Cynowej (szopki wielkich rozmiarów, do której wnętrza może wejść zwiedzający) w Pałacu Krzysztofory w ramach wystawy „Kraków od początku, bez końca”.

Odznaczony odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (2018) oraz odznaką „Honoris Gratia” (2022) za zasługi dla Miasta Krakowa.

Biogram na podstawie tekstu Magdaleny Kwiecińskiej, „Portrety twórców szopek krakowskich”, Kraków 2012 oraz publikacji „Konkursy Szopek Krakowskich 1937 – 2017”, Kraków 2017.