Jan Kirsz

Jan Kirsz urodził się 12 czerwca 1953 r. w Krakowie. Dzieciństwo spędził w Śródmieściu, a obecnie mieszka na Krowodrzy. Z wykształcenia jest inżynierem mechanikiem. Uważa, że studia dostarczyły mu wiedzy, którą wykorzystuje przy budowie szopek. W jego rodzinie nie było tradycji szopkarskich. Sam zaczął wykonywać szopki dzięki inspiracji kolegi ze szkoły podstawowej. Pierwszą konkursową pracę zrobił w 1967 roku. Zanim zajął się budowaniem szopek, wykonywał modele samolotów, a także w szkole – podczas zajęć technicznych – wykonał makietę szkoły. Praca ta sprawiała mu dużo przyjemności i rozbudziła chęć do konstruowania szopek krakowskich. Podkreśla, że szopka powinna być strzelista w swojej budowie i proporcjonalna w kształtach. Czuje się uczniem szkoły prof. Wiktora Zina i prof. Romana Reinfussa, do których uwag stosował się przy budowie kolejnych prac konkursowych. W swoich pracach nawiązuje do najważniejszych zabytków Krakowa jak również od tych mniej znanych i mniej rozpropagowanych. Szczególnie ceni detale architektoniczne, które w odpowiedni sposób wkomponowuje w swoje prace. Są nimi kolumny, portale, kartusze herbowe znanych rodów krakowskich. W scenkach szopkowych przedstawia zdarzenia historyczne, polityczne, a także nawiązuje do bohaterów literatury narodowej. Ukazuje również wątki z legend i z życia codziennego miasta. Na przestrzeni lat w szopkach umieszczał figurki Józefa Piłsudskiego, postaci z dramatu „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, a także postać Stańczyka, Fryderyka Chopina, Jana Pawła II, Mikołaja Kopernika, Włodzimierza Tetmajera. W szopkach Jana Kirsza niejednokrotnie znajdowały odbicie istotne wydarzania mające miejsce w otaczającej rzeczywistości. Szczególnie jest to widoczne w szopkach tworzonych w trudnych i przełomowych latach 80-tych XX wieku, gdy umieszczał elementy patriotyczne, postacie historyczne, ale również personifikacje Ojczyzny i Wolności. W ostatnich latach w symboliczny sposób nawiązywał do napaści Rosji na Ukrainę, problemu podziałów społecznych, ważnych rocznic państwowych. Szopki z reguły zmechanizowane i podświetlane wykonuje w swojej pracowni. Specjalizuje się w szopkach małych i miniaturowych. Lubi ciemną tonację barw i złotą ornamentykę. Na witrażach umieszcza własne kompozycje kwiatowe inspirując się pracami Stanisława Wyspiańskiego. Stara się nie korzystać z gotowych elementów pasmanteryjnych twierdząc, że cała szopka powinna być wykonana własnoręcznie. Kilka lat temu prowadził w Estonii warsztaty szopkarskie. W 2009 roku wziął udział w konkursie na pamiątkę z Polski ogłoszonym przez Cepelię. Wzięło w nim udział prawie 500 wystawców. Za swoje prace otrzymał III nagrodę. Jest członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Wykonał około 60 szopek konkursowych. Stworzył własną stronę internetową, gdzie prezentuje szopki i własne utwory poetyckie (wydał dwa tomy poetyckie). Jego prace znajdują się w zbiorach w Polsce i zagranicą w Chinach, Włoszech, Stanach Zjednoczonych, Francji. Były one wielokrotnie wyróżniane i nagradzane. Brał udział w konkursach 47 razy, w latach: 1967, 1968, 1969, 1971, 1979, 1982, 1983, 1984, 1985, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023. 17 razy zdobył I nagrodę, 15 razy II nagrodę, 4 razy III nagrodę, a także kilkanaście nagród specjalnych i wyróżnień.

Jan Kirsz tworzy również większe serie miniaturowych szopek krakowskich, które sprzedawane są jako wyjątkowe pamiątki z Krakowa. Jan Kirsz jest też długoletnim członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych.

W 22 listopada 2016 roku w Pałacu Buckingham w Londynie ambasador RP podarował królowej Elżbiecie II szopkę krakowską autorstwa Jana Kirsza. Szopka zawierała elementy architektury Krakowa i Londynu. Szopki Jana Kirsza były również prezentowane na licznych wystawach krajowych i zagranicznych.

Drugą, obok szopkarstwa, formą ekspresji twórczej Jana Kirsza jest poezja. Przez wiele lat pisał do „szuflady”. Około 20 lat temu zetknął się z krakowską Grupą Poetycką „Każdy” prowadzoną przez Ryszarda Rodzika. Wydał do tej pory dwa tomiki wierszy: „Rozmawiając ciszą” w 2006 roku (wyd. Towarzystwo Słowaków w Polsce) oraz „Oddalające się kroki” w 2007 r. (Towarzystwo Słowaków w Polsce).

Odznaczony odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (2018) oraz odznaką „Honoris Gratia” (2022) za zasługi dla Miasta Krakowa.

Biogram na podstawie tekstu Magdaleny Kwiecińskiej, „Portrety twórców szopek krakowskich”, Kraków 2012 oraz publikacji „Konkursy Szopek Krakowskich 1937 – 2017”, Kraków 2017.